یکی از مشکلات کلافه کننده ای که مدام هنگام خوشنویسی با قلم و مرکب با آن مواجه خواهیم شد پخش شدن و یا خالی شدن مرکب بر روی کاغذ است. گاهی اوقات تمام مرکب از روی نوک فلزی سریعا بر روی کاغذ خالی میشود. در بسیاری از مواقع این مشکل غیرقابل جبران است و باید مجددا از صفر شروع به نوشتن کنید. زمانی این مورد بسیار دردسر ساز میشود که مشغول اجرای یک کار بزرگ و ارزشمند هستید. در این صورت باید بسیار مراقب مرکب باشید که بر روی کاغذ خالی نشود. در این پست راهکارهایی را به شما معرفی میکنم که کمک می‌کند این مشکل را تا حد زیادی رفع کنید و نگرانی شما از این بابت کاهش یابد.
تفاوت خالی شدن و پخش شدن
در ابتدا باید تفاوت پخش شدن و خالی شدن مرکب را بدانید. خالی شدن مرکب به معنای انتقال ناگهانی و غیرکنترل‌شده مرکب از نوک فلزی به کاغذ است. یعنی هنگامی که مشاهده می‌کنید مرکبی که بر روی نوک فلزی است ناگهانی خالی میشود و به سمت کاغذ میرود می‌گوییم مرکب بر روی کاغذ خالی شده است. اصطلاح انگلیسی خالی شدن مرکب “Ink Bleeding” است. علت خالی شدن مرکب عمدتا به نحوه مرکب گیری مربوط میشود. هنگامی که مرکب بیش از حد بر روی نوک فلزی باشد، به احتمال زیاد مرکب اضافی بر روی کاغذ خالی میشود.
اما پخش شدن مرکب که در انگلیسی “Ink Feathering” نامیده میشود زمانی است که جوهر پس از اینکه به کاغذ منتقل شد شروع به پخش شدن به اطراف می‌کند و باعث میشود مرز خطوط صاف و دقیق نباشد. این مشکل بیشتر به مرکب و کاغذ برمی‌گردد. به عنوان مثال اگر شما از کاغذ 80 گرم معمولی برای خوشنویسی با قلم و مرکب استفاده می‌کنید با این مشکل مواجه خواهید شد. در تصویر زیر مشاهده می‌کنید که جوهر به در مرزهای نوشته حالت دندانه دندانه پیدا کرده است که واقعا جالب نیست!
در ادامه راهکارهایی را خدمتتان معرفی میکنم که از شر این مشکلات تا حد زیادی رها شوید و با کمترین دغدغه به تمرین خوشنویسی بپردازید.
روش های جلوگیری از خالی شدن مرکب
همانطور که اشاره شد خالی شدن مرکب اکثرا ناشی از عدم مرکب‌گیری مناسب است. در واقع زمانی خالی شدن مرکب اتفاق می‌افتد که مرکب اضافی بر روی نوک فلزی باشد. اگر شما نوک فلزی را مستقیما وارد ظرف مرکب کنید و مرکب اضافی را درون ظرف مرکب خالی نکنید به احتمال زیاد به محض اینکه شروع به نوشتن می‌کنید، مرکب سریعا بر روی کاغذ خالی میشود. در ادامه چند روش را به شما معرفی میکنم که کمک می‌کنند این مشکل تا حد زیادی رفع شود.
مرکب گیری مناسب
بهترین روش برای پیشگیری از خالی شدن مرکب این است که مرکب اضافی را قبل از نوشتن خالی کنید. پس از اینکه نوک فلزی را درون ظرف مرکب فرو کردید آن را به لبه های ظرف مرکب بکشید تا مرکب اضافی درون ظرف مرکب خالی شود. این کار را همیشه انجام دهید تا مرکب اضافی بر روی نوک فلزی نباشد.
در کلیپ زیر روش مرکب گیری مناسب آموزش داده شده است. (بخش از دوره جامع کاپرپلیت با قلم)
استفاده از قلم‌مو برای انتقال مرکب
یکی از روش های انتقال مرکب به نوک فلزی استفاده از قلم‌مو است. مزیت استفاده از قلم‌مو این است که مرکب اضافی بر روی نوک فلزی جمع نمی‌شود و همچنین شما کنترل بسیار بیشتری از میزان استفاده از مرکب را خواهید داشت. کافی است قلم‌مو را در ظرف مرکب فرو ببرید و سپس آن را بر روی سطح داخلی نوک فلزی بکشید. توجه داشته باشید در این روش هم ممکن است مرکب اضافی وجود داشته باشد که برای خالی کردن آن باید نوک فلزی را بر روی لبه ظرف مرکب بکشید تا درون ظرف مرکب خالی شود.
غلیظ کردن مرکب
هرچه مرکب غلیظ تر شود سرعت حرکت آن کاهش می‌یابد. اگر مرکب را غلیظ تر کنید احتمال سریع خالی شدن آن کمتر میشود. البته باید توجه داشته باشید غلیظ کردن بیش از حد مرکب مانع جریان خوب مرکب میشود که بدین ترتیب نمی‌توانید به خوبی بنویسید. در هر صورت شما میبایست مرکب اضافی را قبل از شروع به نوشتن خالی کنید.
برای غلیظ کردن مرکب میتوانید از صمغ عربی استفاده کنید. بدین صورت که کمی صمغ عربی را وارد ظرف مرکب کنید و آن را کامل هم بزنید. کمی با آن بر روی کاغذ باطله بنویسید و تست کنید. با انجام آزمون و خطا میتوانید مقدار اضافه کردن صمغ را تشخیص دهید. همچنین میتوانید ظرف مرکب را بدون درب به مدت چندین روز در فضای آزاد قرار دهید تا آب مرکب بخار شود و بدیت ترتیب مرکب کمی غلیظ تر میشود.
در تصویر بالا مشاهده می‌کنید که اضافه کردن صمغ عربی چه تاثیری بر کیفیت مرکب دارد. نوشته بالایی همراه با صمغ عربی است که مانع پخش شدن مرکب بر روی کاغذ شده است. اما نوشته پایینی که دارای پخش شدگی است بدون اضافه کردن صمغ عربی است.
سرعت مناسب در نوشتن
سرعت مناسب در عملکرد جوهر تاثیر مهمی دارد. هرچه مرکب رقیق تر باشد بهتر است سرعت نوشتن نیز بیشتر شود. اگر مرکب رقیق استفاده می‌کنید اما بسیار آهسته می‌نویسید احتمال سرازیر شدن مرکب بیشتر خواهد شد. از طرفی اگر از جوهر غلیظ استفاده می‌کنید باید سرعت خود را کاهش دهید چرا که در غیر اینصورت مرکب ممکن است زمان کافی را برای رسیدن به کاغذ نداشته باشد. بنابراین باید توجه داشته باشید سرعت نوشتن و تمرین شما متناسب با غلظت مرکب باشد.
روش های جلوگیری از پخش شدن مرکب
پخش شدن مرکب اکثرا ناشی از استفاده از مرکب و یا کاغذ نامناسب است. پخش شدن مرکب زمانی اتفاق می‌افتد که کاغذ دارای الیافی است که جذب بالایی دارند، به این معنی که آنها به راحتی جوهر را از طریق پدیده مویینگی از قلم شما می‌کشند. به دلیل الیاف موجود در کاغذهای ارزان قیمت و کم کیفیت که در جهت‌های تصادفی خم می‌شوند، پخش شدن مرکب بسیار رایج‌تر است. اگر شما بر روی یک کاغذ نازک دارای الیاف خوشنویسی کنید به راحتی متوجه پخش شدن جوهر خواهید شد. به عناون مثال کاغذهایی که برای روزنامه استفاده می‌شوند عمدتا مرکب را بر روی خود پخش می‌کنند. کاغذهای بازیافت شده نیز عمدتا دارای الیاف زیادی هستند و برای خوشنویسی بهتر است استفاده نشود.
استفاده از کاغذ مناسب
بهترین راه برای جلوگیری از پخش شدن مرکب استفاده از کاغذ مناسب است. مطمئن باشید از کاغذهای ضخیم و بدون بافت برای خوشنویسی انگلیسی استفاده کنید. کاغذ ضخیم باعث میشود مرکب به اطراف پخش نشود.
استفاده از مرکب مناسب
مرکب نامناسب نیز می‌تواند علت پخش شدن آن بر روی کاغذ باشد. اگر از مرکب های رقیق و بی کیفیت استفاده کنید احتمال پخش آن مرکب بر روی کاغذ بیشتر است. سعی کنید از مرکب های باکیفیت و مرغوب استفاده کنید. پیشنهاد میکنم برندها و رنگ های مختلف مرکب را مرتبا تست کنید. پس از چندین بار آزمون و خطا متوجه خواهید شد چه مرکبی بر روی چه کاغذی مناسب است و همیشه میتوانید از آن ها برای تمرین و نوشتن استفاده کنید. هر مرکب ترکیبات متفاوتی دارد. به احتمال بسیار زیاد با تغییر مرکب و کاغذ مشکل پخش شدن مرکب به طور کامل رفع خواهد شد. لطفا توجه داشته باشید از مرکب های خودنویس برای خوشنویسی استفاده نکنید.
استفاده از کاغذ باطله
چیزی که باید در مورد پخش شدن بدانید این است که گاهی اوقات ممکن است در مکان های غیرمنتظره ای روی کاغذ اتفاق بیفتد که معمولاً پخش نمی‌شدند. احتمالاً همه ما پخش شدن های تصادفی روی کاغذ را تجربه کرده ایم که قبلاً هرگز پخش نمی‌شدند. اگر این اتفاق برای شما افتاده است، به احتمال زیاد ناشی از چربی پوست روی کاغذ است. اگر می خواهید خودتان ببینید که چگونه این اتفاق می افتد، این آزمایش کوچک را امتحان کنید. انگشت خود را با کمی روغن روی بینی، پیشانی یا سایر قسمت های بدن خود بمالید. حالا انگشت خود را روی یک تکه کاغذ لمس کنید. وقتی روی تکه کاغذی که لمس کرده اید می نویسید، احتمال زیادی وجود دارد که جوهر در آن نقطه خاص پخش شود! برای جلوگیری از این اتفاق در هنگام نوشتن، می توانید یک تکه کاغذ دیگر را بین دست خود و کاغذی که روی آن می نویسید قرار دهید، که باید از آن در برابر چربی های روی پوست شما محافظت کند. همچنین میتوانید از دستکش های دوانگشتی استفاده کنید که مانع انتقال چربی دست شما به کاغذ میشود.
استفاده از گواش یا آبرنگ
استفاده از گواش و یا آبرنگ این امکان را به شما می‌دهد که بتوانید جوهر را با کنترل بیشتری بر روی نوک فلزی منتقل کنید. استفاده از گواش و آبرنگ مناسب همیشه می‌تواند یک انتخاب عالی به عنوان جایگزین مرکب محسوب شود. برای استفاده از گواش کافی است آن را با کمی آب مخلوط کنید و تا حدی هم بزنید که همگن شوند. سپس کمی به صورت تستی با آن بنویسید. اگر قصد دارید آن را غلیظ تر کنید باید گواش به آن اضافه کنید و اگر می‌خواهید آن را رقیق کنید کمی آب به آن اضافه کنید.
در این تصویر کلمه سمت راست به کمک مرکب معمولی و کلمه سمت چپ به کمک گواش نوشته شده است.
در ویدیو زیر نحوه استفاده از آبرنگ به کمک قلم‌مو آموزش داده شده است.
در ویدیو زیر نحوه استفاده از گواش به کمک قلم‌مو آموزش داده شده است.
استفاده از اسپری فیکساتیو
سعی کنید قبل از اینکه روی کاغذ بنویسید، یک فیکساتیو مات دائمی را روی کاغذ خود اسپری کنید. اسپری فیکساتیو روی کاغذ یک لایه غیر جاذب روی سطح کاغذ ایجاد می کند. در عکس زیر می بینید که در کاغذ سمت چپ از فیکساتیو استفاده نشده است، بنابراین جوهر در لبه ها کمی پخش شده است. اما کاغذ سمت راست با فیکساتیو پوشیده شده است و خطوط دارای مرزهای زیبا و صاف هستند.
مشکلاتی که در این پست به آن اشاره کردم ممکن است در سبک های مختلف خوشنویسی وضعیت های متفاوتی داشته باشند. به عنوان مثال در نظر بگیرید شما از یک مرکب و کاغذ مناسب برای خوشنویسی کاپرپلیت استفاده می‌کنید و مشکل پخش شدن و خالی شدن مرکب را ندارید. ممکن است اگر از همین مرکب و کاغذ برای خوشنویسی گوتیک استفاده کنید مشکل خالی شدن مرکب را داشته باشید. به همین خاطر شما باید مدام آزمون و خطا کنید و برای هر سبک ممکن است ترکیب کاغذ و مرکب متفاوتی را انتخاب کنید. در بعضی اوقات ممکن است لازم باشد نوک فلزی خود را نیز عوض کنید. واقعیت این است که شما در طول یادگیری خوشنویسی بهتر است از ابزار و لوازم متنوع با برندها و رنگ های مختلف استفاده کنید. در خوشنویسی تجربه نوشتن با ابزار و تجهیزات متنوع بسیار تاثیرگذار است و کمک می‌کند نکات بسیار زیادی را به طور تجربی یاد بگیرید.
به طور خلاصه بهترین روش برای رهایی از مشکل پخش شدن و خالی شدن مرکب این است که از کاغذهای ضخیم باکیفیت و مرکب های مرغوب و باکیفیت استفاده کنید. کافی است چندین مدل مرکب و کاغذ ضخیم را تست کنید و با انجام آزمون و خطا به نتیجه دلخواه برسید.
اگر شما هم با مشکلاتی از قبیل خالی شدن و یا پخش شدن مرکب مواجه شدید لطفا روش خود را برای رفع آن ها در زیر این پست کامنت کنید.
